Sparaxis to bulwiasta, wieloletnia i pół-rustykalna roślina pochodząca z południowej Afryki, ale bardzo rozpowszechniona w Australii, Kalifornii i łatwa w uprawie nawet w umiarkowanych i słonecznych obszarach Włoch.
Charakteryzuje się lancetowatymi, zielonymi, wąskimi i cienkimi liśćmi u podstawy, z mocnymi kwiatami, z czarnym lub czerwonym środkiem, wysokość rośliny ok. 10-30 cm.
Sparaxis kwitnie wiosną po wytworzeniu jednej lub kilku cienkich, mięsistych łodyg kwiatowych. Jej kwiaty mają kształt sześcioramiennej gwiazdy i mogą mieć różne kolory: od pomarańczowego do czerwonego, od fioletowego do różowego lub białego. Kwiaty mają zazwyczaj głęboki żółty rdzeń otoczony czarnym lub w niektórych przypadkach czerwono-czarnym pierścieniem.
Roślina została po raz pierwszy skatalogowana przez brytyjskiego botanika Johna Bellendena Ker Gawlera (1764 - 1842).
Jest to roślina wieloletnia, która rośnie zimą, kwitnie wiosną i latem przeżywa pod ziemią jako uśpione bulwy.
Klasyfikacja botaniczna
Sparaxis to rodzaj należący do rodziny Iridaceae
Główne gatunki
Rodzaj Sparaxis obejmuje około piętnastu gatunków, które rosną głównie na glebach gliniastych, ale także na piaszczystych wybrzeżach przybrzeżnych.
Wyhodowano wiele kolorowych mieszańców, a ciekawe jest to, że jeśli w ogrodzie rośnie więcej niż jeden gatunek, zapylanie przez owady może powodować niezwykłe kombinacje kolorów. Przyjrzyjmy się bliżej niektórym gatunkom.
Sparaxis auriculata
Sparaxis auriculata SA Rośliny CC BY-SA 4.0 Gatunek ten rośnie wśród skał i zboczy południowo-zachodniego Przylądka. Rośliny osiągają wysokość od 15 do 40 cm i w sierpniu produkują bezzapachowe kremowe kwiaty.
Sparaxis bulbifera
Gatunek ten rośnie na piaszczystych lub wapiennych równinach na południowo-zachodnim Przylądku i na równinie Agulhas. Osiąga wysokość od 15 do 45 cm, ma rozgałęzione łodygi, lancetowate liście i białe kwiaty. Kwitnie od września do października.
Sparaxis calcicola
Gatunek ten rośnie na wapiennych, skalistych wzgórzach oraz na północnym i zachodnim wybrzeżu Zatoki Saldanha na południowo-zachodnim Przylądku. Rośliny rosną od 12 do 22 cm i kwitną od początku sierpnia do połowy września, tworząc lekko cytrynowe kwiaty.
Sparaxis caryophyllacea
Jest endemicznym gatunkiem występującym w Górach Nardouw w dolnej dolinie rzeki Olifants, gdzie rośnie na skalistych zboczach i kwitnie od połowy sierpnia do połowy września. Jego wysokość waha się od 12 do 30 cm i wytwarza słodko pachnące, bladożółte kwiaty.
Sparaxis elegans
Sparaxis elegans FarOutFlora CC BY 2.0 To endemiczny gatunek płaskowyżu Bokkeveld. Kwitnie, wytwarzając bezzapachowe, łososiowopomarańczowe do różowych lub białych kwiatów w okresie od końca sierpnia do połowy września.
Sparaxis fragrans
Gatunek ten rośnie na zboczach i równinach gliniastych. Wysokość od 10 do 25 cm, kwiaty żółte.
Sparaxis galeata
Rośnie na równinach północno-zachodniego Przylądka. Jego wysokość waha się od 12 do 20 cm i kwitnie od lipca do połowy września. Charakteryzuje się lancetowatymi liśćmi i zwykle prostaty lub pochylony w kierunku ziemi. Kwiaty są krótkie rurkowate, dwustronnie symetryczne i bardzo pachnące (słodko pachnące frezją).
Sparaxis grandiflora
Sparaxis grandiflora Andrew massyn CC BY-SA 3.0 Jest gatunkiem występującym na północno-zachodnim i południowo-zachodnim przylądku, gdzie zwykle występuje na gliniastych równinach i zboczach w renosterveld, kwitnąc od sierpnia do września.
Sparaxis maculosa
Jest to gatunek, któremu grozi poważne wyginięcie. We wrześniu rośliny wytwarzają od jednego do trzech bezwonnych, symetrycznych, jasnożółtych kwiatów.
Sparaxis metelerkampiae
Gatunek ten rośnie na skalistych zboczach piaskowca na Przylądku Północnym i Zachodnim. Ma fioletowe bezzapachowe kwiaty. Dorasta do 15-30 cm i kwitnie od sierpnia do połowy września.
Sparaxis parviflora
Sparaxis parviflora rośnie na piaszczystych glebach na przybrzeżnych równinach południowo-zachodniego Przylądka, kwitnie od połowy sierpnia do września. Dochodzi do pomiaru wysokości, która waha się od 12 do 20 cm
Sparaxis pillansii
Jest to gatunek pochodzący z rejonu Calvinia na Przylądku Północnym. Rośliny osiągają od 25 do 44 cm. Kwiaty są symetryczne, różowe z żółtym środkiem. Kwitnie od września do końca października.
Sparaxis roxburghii
Gatunek ten rośnie na skalistych zboczach piaskowca w dolinie rzeki Olifants. Jest to niezwykle rzadkie. Jej kwiaty są fioletowe lub liliowe. Mierzący od 28 do 45 cm, kwitnie od końca sierpnia do połowy września.
Sparaxis tricolor
Sparaxis tricolor Franco Folini CC BY-SA 2.0 Jest jednym z gatunków stosowanych w hybrydyzacji i jest powszechnie uprawiany. Kwitnie od września do października, tworząc szkarłatno-pomarańczowe kwiaty z żółtym środkiem otoczonym czerwono-czarną obwódką. Mierzy od 12 do 30 cm.
Sparaxis variegata
Ma kwiaty w kształcie trąbki i rośnie od 10 do 18 cm (a czasem nawet więcej) i występuje na skalistych zboczach piaskowca na Przylądku Północno-Zachodnim. Kwitnie późną zimą i wczesną wiosną (od sierpnia do połowy września).
Sparaxis villosa
Rośnie na gliniastych i granitowych zboczach na północno-zachodnim i południowo-zachodnim Przylądku. Mierzący od 15 do 35 cm, kwitnie od połowy sierpnia do końca września.
Rozkwit
Okres kwitnienia Sparaxis różni się w zależności od gatunku, ale generalnie zaczyna kwitnąć pod koniec marca. Kwiaty mogą być czerwone, żółte, kremowe, fioletowe, różowe; często wielokolorowe. Mają kształt dzwonka. U niektórych gatunków są pachnące.
Wskazówki dotyczące uprawy Sparaxis
Sparaxis jest łatwy w uprawie, ale regularne podlewanie i nawożenie jest niezbędne podczas wzrostu.
Po kwitnieniu cebulki są wyciągane z ziemi i trzymane w suchym miejscu. W odpowiednich warunkach klimatycznych jesienią są zasypywane i przykrywane ściółką w celu ich ochrony.
Uprawa w doniczkach
Sparaxis można uprawiać w doniczkach i ozdabiać tarasy i parapety. W razie potrzeby przesadzanie odbywa się wczesną wiosną.
Sparaxis Tom Hilton CC BY 2.0 Uprawa w otwartym terenie
Aby kwitnąć wczesnym latem, cebulki należy sadzić wiosną, sadzić jesienią, kwitnienie następuje wcześniej. Cebule sadzi się na głębokości równej trzykrotnej ich wysokości, dobrze znoszą słabe mrozy i sprawiają, że rośliny kwitną przez wiele lat. Nasiona należy wysiewać wczesną jesienią lub wczesną wiosną, a po wysianiu należy je lekko przykryć. Roślinę należy uprawiać w słonecznej części ogrodu, najlepiej na neutralnej lub zasadowej, suchej glebie.
Uprawa na tarasie czy parapecie?
Roślina ze względu na piękne kwitnienie doskonale nadaje się do uprawy w doniczkach na tarasach i balkonach.
Temperatura
Idealny klimat jest umiarkowany ciepły. Wskazane jest, aby nie wystawiać rośliny na działanie temperatury poniżej 8-9 °.
Lekki
Roślina preferuje pełną ekspozycję na słońce
Warstwa uprawna
Do uprawy doniczkowej dobrze jest użyć mieszanki z przewagą torfu, z ziemią i piaskiem, aby zapewnić drenaż
Podlewanie
W przypadku uprawy w gruncie wskazane jest zwilżanie tylko w przypadku przedłużającej się suszy lub w obecności młodych roślin, w doniczce wystarczy lekko wilgotna gleba wystawiona na pełne słońce
Mnożenie
Rozmnażanie Sparaxis może odbywać się przez nasiona i przez podział cebul w okresie jesiennym. Nasiona Sparaxis należy wysiewać około 10 tygodni wcześniej. Zwykle kiełkowanie trwa od jednego do trzech miesięcy w temperaturze 10-12 stopni Celsjusza.
Młode sadzonki Sparaxis sadzi się następnie na zewnątrz po ostatnich wiosennych przymrozkach z odległości około 10 cm.
Zapłodnienie
W przypadku tej rośliny dobrze jest stosować złożony nawóz zgodnie z zaleceniami producenta. Wiosną zaleca się nawóz górny z obornika (oczywiście dla roślin uprawianych w otwartym terenie).
Przycinanie
Nie ma mowy o prawdziwym przycinaniu, wystarczy wyeliminować uschnięte lub uszkodzone części.
Pasożyty, choroby i inne przeciwności
Na skutek nadmiernego zawilgocenia gleby mogą rozwinąć się różnego rodzaju grzyby, dlatego dobrze jest unikać ryzyka zastoju wody.
Ciekawość
Termin Sparaxis pochodzi od greckiego słowa „sparasso”, które oznacza złamać lub rozerwać.
Jest również powszechnie znany jako kwiat arlekina i kwiat różdżki, ta ostatnia jest nazwą, którą dzieli z inną rośliną: Gaura lindheimeri (wieloletnie zioło należące do rodzaju Gaura, pochodzące z Teksasu i Luizjany).